Skip to main content

माँ की याद में जलाशय...

 माँ की याद में जलाशय...

#जनासागर

पुराणों की माने तो पितृ, पूर्वज अपने वंशजों से यह कामना करते हैं कि कोई होगा उनका वंशवर्ती जो जलदान करेगा। मार्कंडेय पुराण और गरुड़ पुराण में तो यह कामना गाथा रूप में निबद्ध है...।



मेवाड़ के महाराणा राजसिंह ने जलदान हेतु हमेशा- हमेशा के लिए उपयोगी जलाशय बनाने का संकल्प किया और आजीवन सपरिवार जलाशयों के निर्माण में जुटे रहे। उनके आसपास वालों को डर था कि मुगल जलस्रोतों के निर्माण का विरोध करेंगे और राजसिंह गंगा आराधक भगीरथ की तरह इस बात पर दृढ थे कि अरावली की नदियां जलालय हो जाये और पथिक तो क्या परिंदों तक को मीठा पानी सुलभ हो। (राजप्रशस्ति)

Video Advertisement




उदयपुर से कुछ ऊंचाई पर 8 किलोमीटर बड़ी नामक गांव में जलाशय निर्माण की संभावना आई तो महाराणा राजसिंह ने काम शुरू करवाया। श्रद्धास्पद अपनी माँ जनादे के नाम पर इसका निर्माण करवाया था, जिसकी प्रशस्ति में लिखा है :


बड़ी ग्रामस्य निकटे तत्कासारस्य राजत:।

जनासागर इत्येवं प्रसिद्धस्समाजयत।। २२।।


जनादे मेड़ता (नागौर) के राठौड़ राजा राजसिंह की पुत्री थी और भक्तिमती मीरांबाई के कुल की थी। उनका पहले नाम कर्मेति था और महाराणा जगतसिंह से विवाह के बाद जनादे कहलाई। राज प्रशस्ति, अमर काव्य, जयसमंद की प्रशस्ति में जनादे का उल्लेख है। बड़ी के तालाब की प्रशस्ति के अनुवाद पर ज्ञात हुआ कि इस जलाशय को उसमें "जनासागर" कहा गया है। इसकी नींव में सीसा भरा गया। इस पर तब 26,1000 रुपये खर्च हुए। वर्ष 1721 की मार्गशीर्ष कृष्णा 10 को नींव की खुदाई शुरू हुई, 1725 में वैशाख शुक्ल 3 को प्रतिष्ठा चांदी के तुलादान के साथ की गई।


इस 42 श्लोकों वाली प्रशस्ति में मेवाड़ राजवंश के संक्षिप्त इतिहास सहित उस काल में जलाशय बनाने की विधि के पारिभाषिक शब्द भी आये हैं। इसको तैलंग कृष्ण भट्ट के पुत्र लक्ष्मी नाथ और भास्कर भट्ट ने लिखा। जलाशय का सूत्रधार नाथू भंगोरा था जो सगराम का पुत्र था। प्रारंभ में सूत्रधार किसना पुत्र जसा ने सेवाएं दी। अनेक सहायक लगे। देखरेख राजकुमार जयसिंह और भीमसिंह की रही :


महाराजाधिराज महाराणा श्री राज सिंह विजय राज्ये तालाव जना सागर रो काम कराव्यो। कुंवर श्री जेसिंहजी भीमसिंहजी कुंवरपद भुक्तव्यं। गजधर सूत्रधार किसना सुत जसा। ( मेरी संपादित : भारतीय ऐतिहासिक प्रशस्ति परम्परा एवं अभिलेख)


जनादे को अपने पुत्र और पौत्रों का यह अनूठा, अविस्मरणीय और अमर जलदान हुआ। बड़ी में बना बड़ा दान! बहुत सुदृढ़ और पहाड़ों के बीच सुंदर सेतु की योजना वाला। छतरी, तोरण के साथ उत्सर्ग की योजना वाला। यह निर्माण के बाद से पड़े कई अकालों के दौर में उदयपुर के लिए बहुत मददगार सिद्ध हुआ है।


इन दिनों जबकि बारिश का दौर है, जनासागर का सौंदर्य निखरता जा रहा है।

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

महाकुंभ प्रयागराज 2025

 साल 2025 में प्रयागराज में महाकुंभ का आयोजन सोमवार 13 जनवरी से होने जा रहा है। यह लोगों की आस्था का एक प्रमुख केंद्र बना हुआ है जिसमें करोड़ों की संख्या में भीड़ जुटने का अनुमान है। यह महाकुंभ इसलिए भी खास होने वाला है क्योंकि इसका आयोजन 144 वर्षों बाद होने जा रहा है। कुंभ मेलों के प्रकार महाकुंभ मेला: यह केवल प्रयागराज में आयोजित किया जाता है. यह प्रत्येक 144 वर्षों में या 12 पूर्ण कुंभ मेले के बाद आता है. पूर्ण कुंभ मेला: यह हर 12 साल में आता है. मुख्य रूप से भारत में 4 कुंभ मेला स्थान यानि प्रयागराज, हरिद्वार, नासिक और उज्जैन में आयोजित किए जाते हैं. यह हर 12 साल में इन 4 स्थानों पर बारी-बारी आता है. अर्ध कुंभ मेला: इसका अर्थ है आधा कुंभ मेला जो भारत में हर 6 साल में केवल दो स्थानों पर होता है यानी हरिद्वार और प्रयागराज. कुंभ मेला: चार अलग-अलग स्थानों पर राज्य सरकारों द्वारा हर तीन साल में आयोजित किया जाता है. लाखों लोग आध्यात्मिक उत्साह के साथ भाग लेते हैं. माघ कुंभ मेला: इसे मिनी कुंभ मेले के रूप में भी जाना जाता है जो प्रतिवर्ष और केवल प्रयागराज में आयोजित किया जाता है. यह ह...
Post a Comment
Read more

જાંબુઘોડા અભયારણ્ય

IRCTC LTD AHMEDABAD WITH AMBAJI DARSHAN EX VADODARA  જાંબુઘોડા અભયારણ્ય ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના પંચમહાલ જિલ્લાના જાંબુઘોડા તાલુકામાં આવેલું છે. જાંબુઘોડા અભયારણ્ય ચાંપાનેરથી આશરે ૨૦ કિલોમીટર અને વડોદરાથી આશરે ૯૦ કિલોમીટરનાં અંતરે આવેલું[૧] એક વાંસ, મહુડા, સાગ તેમજ અન્ય વનસ્પતિસભર અભયારણ્ય છે.  મે ૧૯૯૦માં અભયારણ્ય તરીકે જાહેર કરાયેલું આ વન વિવિધ પ્રાણી ઉપરાંત ઝેરી અને બિનઝેરી સરિસૃપોનું પણ આશ્રય સ્થાન છે. જાંબુઘોડા અભયારણ્યની એક લાક્ષણિકતા એ પણ છે કે તે પર્વતીય વિસ્તારમાં આવેલું એક જુજ માનવ વસવાટ ધરાવતું અભયારણ્ય છે જેનાથી તેના પ્રાકૃતિક સૌંદર્યમાં અનેકગણો વધારો થાય છે. આઝાદી પહેલા, આ વિસ્તાર જાંબુઘોડા રજવાડા સાથે સંકળાયેલ હતો. ગાઢ જંગલની ટેકરીઓમાં તેમ જ ખીણોમાં ઘણી આદિવાસી વસાહતો વસવાટ કરે છે. આ અભયારણ્યમાં જંગલોમાં ફરવા માટે ઘણા સ્થળો છે અને તે એક શાનદાર વન વિહાર સ્થળ છે. આ ઉપરાંત એક વન વિભાગ આરામગૃહ, અભયારણ્ય, બે જળાશયો નજીકમાં ઉપલબ્ધ છે. દિપડો આ અભયારણ્યનું મુખ્ય શિકારી પ્રાણી છે આ ઉપરાંત શિયાળ, વરૂ, ઘોરખોદિયું, રીંછ વગેરે માંસાહારી પ્રાણીઓ પણ અહીં વસવ...
Post a Comment
Read more

જેસોર રીંછ અભયારણ્ય

જેસોર રીંછ અભયારણ્ય બનાસકાંઠામાં આવેલું કાળા રીંછ માટેનું અભયારણ્ય એટલે જેસોર રીંછ અભયારણ્ય •જેસોર અભયારણ્યમાં આવેલું છે કેદારનાથ મહાદેવનું મંદિર જેસોર સ્લોથ રીંછ અભયારણ્ય એ બનાસકાંઠા જિલ્લામાં આવેલું છે ગુજરાત રાજ્યના પાલનપુર નજીક ગુજરાત-રાજસ્થાન સરહદે આવેલું છે. તેને 1978માં અભયારણ્ય તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું, જે લગભગ 180 ચોરસ કિલોમીટર ના વિસ્તારને આવરી લે છે, મુખ્યત્વે આળસુ રીંછના રક્ષણ માટે "સ્લોથ" નામ ભારતમાં પ્રવાસીઓ અને શિકારીઓએ રીંછને આપ્યું હતું જ્યારે તેઓએ તેને ઝાડની ડાળીઓ પરથી ઊંધું લટકતું જોયું હતું અને પરિણામે તેઓએ તેને સુસ્તીથી ઓળખી કાઢ્યું હતું, જે ઊંધું લટકતું પ્રાણી હતું. જ્યારે તે હવે સ્લોથ રીંછ તરીકે ઓળખાય છે, શરૂઆતમાં તેને "રીંછ સ્લોથ" કહેવામાં આવતું હતું 18મી સદીના ઉત્તરાર્ધમાં તેનું વૈજ્ઞાનિક નામ ઉર્સિન બ્રેડીપસ, ઉર્સીફોર્મ સ્લોથ અથવા બ્રેડીપસ ઉર્સિનસ હતું. પરંતુ જ્યારે 19મી સદીની શરૂઆતમાં, ફ્રાન્સના પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં રખાયેલા એક સુસ્ત રીંછની તપાસ કરવામાં આવી ત્યારે વૈજ્ઞાનિકોએ તેને રીંછની પ્રજાતિ તરીકે યોગ્ય રીતે ઓળખી કાઢ્યું અને ત્યાર ...
Post a Comment
Read more

KRN Heat Exchanger and Refrigeration Limited IPO (KRN Heat Exchanger IPO) Detail

 KRN Heat Exchanger IPO last GMP is ₹251, last updated Sep 26th 2024 06:03 AM. With the price band of 220.00, KRN Heat Exchanger IPO's estimated listing price is ₹471 (cap price + today's GMP).The expected percentage gain/loss per share is 114.09%. KRN Heat Exchanger IPO is a book built issue of Rs 341.95 crores. The issue is entirely a fresh issue of 1.55 crore shares. KRN Heat Exchanger IPO bidding opened for subscription on September 25, 2024 and will close on September 27, 2024. The allotment for the KRN Heat Exchanger IPO is expected to be finalized on Monday, September 30, 2024. KRN Heat Exchanger IPO will list on BSE, NSE with tentative listing date fixed as Thursday, October 3, 2024. KRN Heat Exchanger IPO price band is set at ₹209 to ₹220 per share. The minimum lot size for an application is 65 Shares. The minimum amount of investment required by retail investors is ₹14,300. The minimum lot size investment for sNII is 14 lots (910 shares), amounting to ₹200,200, and fo...
Post a Comment
Read more

Live જનાદેશ 2024: કોની રચાશે સરકાર? LokSabha 2024

  LokSabha 2024 Results Live 
Post a Comment
Read more

AISSEE 2025-26: सैनिक स्कूल एडमिशन का फॉर्म जारी, देख लें कक्षा 6 और 9 में प्रवेश की तारीखें

 ALL INDIA SAINIK SCHOOLS ENTRANCE EXAM | AISSEE | India  Sainik Schools Society (SSS) is an autonomous organisation under the Ministry of Defence, Govt of India. The Society runs Sainik Schools. Sainik Schools are English medium residential schools affiliated to Central Board of Secondary Education (CBSE). Sainik Schools prepare Cadets to join the National Defence Academy (NDA), Khadakwasla (Pune), Indian Naval Academy, Ezhimala and other Training Academies for officers. At present there are a total of 33 Sainik Schools across the country. Sainik Schools offer admission at the level of Class VI and Class IX. Admission is based on the performance of candidates in the All India Sainik Schools Entrance Examination (AISSEE). Download Notification    Public Notice - Invitation for Online Application form of AISSEE-2025   Website  https://exams.nta.ac.in/ AISSEE 2025-26 सैनिक स्कूल एडमिशन फॉर्म फीस कितनी है? सैनिक स्कूल में दाखिले के लिए प्रवेश परीक्षा एआईएसएसईई...
Post a Comment
Read more

આદિ શંકરાચાર્ય

 વૈશાખ સુદ પંચમી  શંકરાચાર્ય એ ભારતીય ઉપખંડના સૌથી પ્રાચીન એવા હિંદુ ધર્મના લોકો માટે એક વંદનીય વ્યક્તિત્વ છે.આદી શંક્રાચાર્યનો સમય ઈ. સ. પુર્વ 509 થી ઇ. સ. પુર્વ 477 હતો.અત્યારે જે ઈ. સ. 7 અને 8મી સદીનો જે સમય આપવામા આવે છે તે અભીનવ શંકરાચાર્યનો સમય છે, જે અદી શંક્રચાર્ય પછી 38મા મઠાધીપતી હતા.આદી શંકરાચાર્યના જીવન ચરીત્રઉપર અનેક ગ્રંથ લાખાણા છે. ચીતસુખાચાર્ય, આદી શંકરાચાર્યની પાંચ વર્ષની ઉંમરથી તેમની સાથે હતા, અને તેમના પરમ મીત્ર  અને શીષ્ય હતા ચીતસુખાચાર્યએ પોતાનુ જીવન આંદી શંક્રાચાર્ય સાથે વીતાવ્યુ હતુ..તેમને આદી શંકરાચાર્યના જીવન ચરીત્રઉપર "બૃહ્ત શંકરવીજય" નામનો ગ્રંથ લખેલ. આદિ શંકરાચાર્ય तिष्ये प्रयात्य नलसेवधि बाणनेत्रे | ये नंदने दिनमणा वुदगढ़वभाजी | राधे दिते रुडुविनिर्गतमन्गलग्ने | स्याहूतवान सिवगुरुहू सच श्रंकरेति || અર્થ;- કળીયુગ( ઇ. સ.પુર્વ 3102થી ચાલુ) ના નંદન સંવત 2593ના વર્ષમાં, રવીવાર, વૈશાખ શુકલ પાચમ, પુનરવશુ નક્ષત્ર અને ઘનુ લગ્નમાં શીવગુરૂના પત્ની આર્યઅંબાના ગર્ભથી શંક્રાચાર્યનો જન્મ થયો. તે પ્રમાણે આદી શંકરાચાર્યનો જન્મ ઇ. સ.પુર્વ 509(3102 - 2593=50...
Post a Comment
Read more

BREAKING NEWS : ज्ञानवापी केस में वाराणसी कोर्ट का बड़ा फैसला, ज्ञानवापी में हिंदू पक्ष को तहखाने में पूजा का इजाजत मिली.

ज्ञानवापी केस में वाराणसी कोर्ट का बड़ा फैसला, ज्ञानवापी में हिंदू पक्ष को तहखाने में पूजा का इजाजत मिली. ज्ञानवापी मस्जिद मामले में जिला कोर्ट ने व्यास तहखाने में पूजा की अनुमति दी प्रशासन को 7 दिन में बैरीकेडिंग की व्यवस्था के आदेश काशी विश्वनाथ ट्रस्ट बोर्ड की ओर से पूजा-अर्चना होगी नवंबर 1993 तक यहां पर पूजा-पाठ होती रही थी तत्कालीन प्रदेश सरकार ने 1993 में पूजा रुकवाई थी 30 साल बाद फिर से पूजा-पाठ का अधिकार मिला कोर्ट ने मुस्लिम पक्ष की याचिका को अस्वीकार किया 17 जनवरी को तहखाने को प्रशासन ने कब्जे में लिया था एएसआई सर्वे के दौरान तहखाने की साफ-सफाई हुई थी #WATCH | Varanasi, Uttar Pradesh | Advocate Vishnu Shankar Jain, representing the Hindu side, gives details on the Gyanvapi case. He says, "The ASI has said that there existed a large Hindu Temple prior to the construction of the existing structure. This is the conclusive… pic.twitter.com/rwAV0Vi4wj — ANI (@ANI) January 25, 2024
Post a Comment
Read more

ऐसे पता करें आपके नाम से कौन इस्तेमाल कर रहा मोबाइल नंबर

  दूरसंचार विभाग ने tafcop.dgtelecom.gov.in डोमेन से एक पोर्टल लॉन्च किया है। इस पोर्टल में देशभर में चालू सभी मोबाइल नंबर का डाटाबेस अपलोडेड है। इस पोर्टल के जरिए स्पैम और फ्रॉड पर लगाम लगाने की कोशिश की गई है। यदि आपको लगता है कि आपके नाम से कोई अन्य भी मोबाइल नंबर इस्तेमाल कर रहा है तो आप इस संबंध में इसी वेबसाइट के जरिए शिकायत कर सकते हैं। आइए जानते हैं इस वेबसाइट के इस्तेमाल का तरीका… सबसे पहले tafcop.dgtelecom.gov.in को अपने मोबाइल फोन के ब्राउजर या किसी लैपटॉप या किसी कंप्यूटर में ओपन करें। इसके बाद अपना 10 अंकों वाला मोबाइल नंबर डालें। अब आपके नंबर पर एक ओटीपी आएगा। उस ओटीपी को डालें और वैलिडेट करें। ओटीपी वैलिडेट करने के बाद उन सभी नंबर्स की पूरी सूची आपके सामने आ जाएगी जो आपके नाम पर चालू हैं। उनमें से आप अपनी सुविधानुसार किसी नंबर को रिपोर्ट कर सकते हैं। उसके बाद सरकार उन नंबर की जांच करेगी जो आपके नंबर पर चल रहे हैं और जिनकी आपने शिकायत की है। tafcop.dgtelecom.gov.in को फिलहाल कुछ ही सर्किल के लिए जारी किया गया है। जल्द ही इसे सभी सर्किल में जारी किया जाएग...
Post a Comment
Read more

વિક્રમ સારાભાઈ પ્રોત્સાહન યોજના “વિકાસ” શિષ્યવૃત્તિ

 પીઆરએલ (ભૌતિક અનુસંધાન પ્રયોગશાળા) શાળા થી લઇને શિક્ષણ અને સંશોધનના ઉચ્ચતમ સ્તર પર સક્રિય વિદ્યાર્થીઓમાં વૈજ્ઞાનિક વૃત્તિ અને અભિગમ ફેલાવવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. અંતરિયાળ ગ્રામીણ વિસ્તારોના વિદ્યાર્થીઓને આર્થિક મુશ્કેલીઓની સાથે સાથે માર્ગદર્શનનો અભાવ અને બીજી અનેક સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડે છે. પીઆરએલ આવી સામાજિક સમસ્યાઓથી વાકેફ છે. આ સમસ્યાને ધ્યાનમાં રાખી, અમે અમારા આદ્યસ્થાપક શ્રી વિક્રમ સારાભાઈની સ્મૃતિમાં શિષ્યવૃત્તિઓની સ્થાપના કરતા હર્ષ અનુભવીએ છીએ. આ શિષ્યવૃત્તિનો ઉદ્દેશ્ય ગુજરાતના ગ્રામીણ વિસ્તારોના આર્થિક રીતે નબળા વિદ્યાર્થીઓને વિજ્ઞાનમાં ઉચ્ચશિક્ષણ મેળવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો તેમજ સહાય આપવાનો છે. આ શિષ્યવૃત્તિનું નામ વિક્રમ સારાભાઈ પ્રોત્સાહન યોજના (વિકાસ શિષ્યવૃત્તિ) છે. શિષ્યવૃત્તિ ચયન કસોટી:  શિષ્યવૃત્તિ માટે સ્ક્રીનીંગ કસોટી Sunday, 21st January 2024 રવિવાર ના રોજ યોજવામાં આવશે. શિષ્યવૃત્તિની મુખ્ય વિશેષતાઓ: વિકાસ શિષ્યવૃત્તિ ફક્ત ગ્રામીણ વિસ્તારની શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતા ઓછી આવક ધરાવતા કુટુંબના વિદ્યાર્થીઓ માટે છે. શિષ્યવૃત્તિની કુલ સંખ્યાના ઓછામાં ઓછા 50 ટકા શિષ્ય...
Post a Comment
Read more